W październiku 2021 r. opublikowany został projekt polskiej ustawy o ochronie praw osób zgłaszających naruszenia prawa, wdrażającej Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii Europejskiej.
Zakaz działań odwetowych
Przepisy wprowadzą powszechny zakaz podejmowania działań odwetowych przez pracodawców wobec osób dokonujących zgłoszeń naruszeń prawa (tzw. sygnalistów) tj. zakaz niekorzystnego traktowania z powodu zgłoszenia (w szczególności odmowy nawiązania stosunku pracy lub innej umowy w oparciu o którą umowa jest świadczona, ich wypowiedzenie lub rozwiązanie bez wypowiedzenia).
Warunkiem ochrony sygnalisty będzie:
- uzyskanie informacji o naruszeniu w kontekście związanym z pracą przez osoby pozostające w określonym stosunku prawnym z pracodawcą (m.in. pracowników, zleceniobiorców, współpracowników,
- objęcie zgłoszeniem naruszeń z obszarów wskazanych w ustawie (m.in. zamówienia publiczne, zdrowie publiczne, ochrona konsumentów), których zakres może być jednak rozszerzony przez pracodawcę,
- jego działanie w dobrej wierze.
Zgłoszenia wewnętrzne
Ponadto omawiane regulacje nałożą na pracodawców zatrudniających co najmniej 50 osób, a także pracodawców sektora prywatnego – bez względu na stan zatrudnienia – wykonujących działalność z zakresu określonego we ww. części I.B oraz II załącznika do Dyrektywy 2019/1937 dodatkowe obowiązki w postaci wymogu:
- ustalenia regulaminu zgłoszeń wewnętrznych (określającego wewnętrzną procedurę zgłaszania naruszeń prawa i podejmowania działań następczych)
- ochrony poufności tożsamości sygnalisty
- prowadzenia rejestru zgłoszeń wewnętrznych
- ustanowienie podmiotu do przyjmowania zgłoszeń i podejmowania działań następczych (może być nim podmiot zewnętrzny)
- wdrożenia procedur następczych
- informowania o trybie dokonania zgłoszeń zewnętrznych (który opisany jest w projekcie i jako organ właściwy wskazuje Rzecznika Praw Obywatelskich)
Projekt ustawy przewiduje dwa terminy wdrożenia wewnętrznych procedur:
I – do 17 grudnia 2021 r.– dla pracodawców sektora publicznego, a także pracowników sektora prywatnego – zatrudniających co najmniej 250 pracowników,
II – do 17 grudnia 2023 r. – dla pracodawców sektora prywatnego zatrudniających co najmniej 50, a mniej niż 250 pracowników
Sankcje
Projekt ustawy przewiduje także odpowiedzialność karną, dla podmiotów, które:
- wbrew przepisom ustawy nie ustanowiły wewnętrznej procedury zgłaszania naruszeń prawa i podejmowania działań następczych albo ustanowiona przez nie procedura nie spełnia minimalnych wymogów wynikających z ustawy,
- podejmują działania odwetowe wobec osoby, która dokonała zgłoszenia lub ujawnienia publicznego,
- naruszają obowiązek zachowania poufności tożsamości osoby, która dokonała zgłoszenia
- dokonują zgłoszenia lub ujawnienia publicznego nieprawdziwych informacji