Ustawa o zmianie Ustawy dotyczącej COVID-19 (zwana także w tym blogu “tarczą antykryzysową”), zawiera szereg regulacji odnoszących się do stron stosunku pracy. Poniżej prezentujemy główne instrumenty prawne, mające na celu zminimalizowanie skutków ekonomicznych zaistniałego kryzysu w tym aspekcie.  

1. Świadczenia na rzecz ochrony miejsc pracy 

Pracodawca, który nie zalega z zobowiązaniami podatkowymi, składkami na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Pracy lub Fundusz Solidarnościowy (na III kwartał 2019 r.) oraz wobec którego nie zaistniały podstawy do ogłoszenia upadłości ma prawo do dofinansowania wynagrodzenia i składek na ubezpieczenie społeczne od tych wynagrodzeń pracowników (i zleceniobiorców) objętych przestojem ekonomicznym lub obniżonym wymiarem czasu pracy, w następstwie wystąpienia COVID-19, ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

A. Przestój

Pracownikowi objętemu przestojem ekonomicznym pracodawca wypłaca wynagrodzenie obniżone nie więcej niż o 50%, ale nie niższe jednak niż w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, z uwzględnieniem wymiaru czasu pracy. Wynagrodzenie to jest dofinansowywane do wysokości 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

B. Ograniczenie wymiaru czasu pracy

Przedsiębiorca, u którego wystąpił spadek obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia COVID-19 może ograniczyć wymiar czasu pracy o 20 %, nie więcej niż do 0,5 etatu, z zastrzeżeniem, że wynagrodzenie nie może być niższe niż minimalne wynagrodzenie za pracę. Wynagrodzenie to jest dofinansowywane ze środków FGŚP do wysokości połowy wynagrodzenia, o którym mowa w zdaniu poprzedzającym, jednak nie więcej niż 40% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, obowiązującego na dzień złożenia wniosku o świadczenie.

C. Postanowienia wspólne 

Dofinansowanie nie przysługuje do wynagrodzeń pracowników, których wynagrodzenie uzyskane w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek, o którym mowa w ust. 1, było wyższe niż 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku.

Warunki i tryb wykonywania pracy w okresie przestoju ekonomicznego lub obniżonego wymiaru czasu pracy pracodawca ustala w układzie zbiorowym pracy lub w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi, a jeżeli u danego pracodawcy nie działają zakładowe organizacje związkowe – w porozumieniu z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u tego pracodawcy; w przypadku trudności w przeprowadzeniu wyborów przedstawicieli pracowników z powodu COVID-19, w szczególności wywołanych nieobecnością pracowników, trwającym przestojem lub wykonywaniem przez część pracowników pracy zdalnej, porozumienie to może być zawarte z przedstawicielami pracowników wybranymi przez pracowników uprzednio dla innych celów przewidzianychw przepisach prawa pracy.

Świadczenia przysługują przez łączny okres 3 miesięcy przypadających po dacie złożenia wniosku o dofinansowanie. Rada Ministrów może, w celu przeciwdziałania skutkom gospodarczym COVID-19, w drodze rozporządzenia, przedłużyć okres, o którym mowa powyżej, mając na względzie okres obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz skutki nimi wywołane.

2. Dofinansowanie przez starostę części kosztów wynagrodzeń lub części kosztów prowadzenia działalności gospodarczej 

Starosta może, na podstawie zawartej umowy, w przypadku spadku obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia COVID-19, przyznać:

a) pracodawcy – dofinansowanie części kosztów wynagrodzeń pracowników oraz należnych od tych wynagrodzeń składek na ubezpieczenia społeczne,

b) przedsiębiorcy będącemu osobą fizyczną, niezatrudniającemu pracowników – dofinansowanie części kosztów prowadzenia działalności gospodarczej.

Dofinansowanie w przypadku spadku obrotów pracodawcy:

a) co najmniej 30% – wysokości stanowiącej sumę 50% wynagrodzeń poszczególnych pracowników objętych wnioskiem o dofinansowanie wraz ze składkami na ubezpieczenia społeczne należnymi od tych wynagrodzeń, jednak nie więcej niż 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, powiększonego o składki na ubezpieczenia społeczne od pracodawcy w odniesieniu do każdego pracownika;

b) co najmniej 50% – wysokości stanowiącej sumę 70% wynagrodzeń poszczególnych pracowników objętych wnioskiem o dofinansowanie wraz ze składkami na ubezpieczenia społeczne należnymi od tych wynagrodzeń, jednak nie więcej niż 70% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, powiększonego o składki na ubezpieczenia społeczne od pracodawcy w odniesieniu do każdego pracownika;

c) co najmniej 80% – wysokości stanowiącej sumę 90% wynagrodzeń poszczególnych pracowników objętych wnioskiem o dofinansowanie wraz ze składkami na ubezpieczenia społeczne należnymi od tych wynagrodzeń, jednak nie więcej niż 90% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, powiększonego o składki na ubezpieczenia społeczne od pracodawcy w odniesieniu do każdego pracownika.

Dofinansowanie jest wypłacane w okresach miesięcznych, po złożeniu przez pracodawcę oświadczenia o zatrudnianiu w danym miesiącu pracowników objętych umową ze starostą, według stanu na ostatni dzień miesiąca, za który dofinansowanie jest wypłacane.

Przedsiębiorca jest obowiązany do utrzymania w zatrudnieniu pracowników objętych umową, przez okres dofinansowania oraz, po zakończeniu dofinansowania, przez okres równy temu okresowi. W przypadku niedotrzymania warunku zatrudnienia, przedsiębiorca zwraca dofinansowanie bez odsetek, proporcjonalnie do okresu nieutrzymania w zatrudnieniu pracownika, w terminie 30 dni od dnia doręczenia wezwania starosty.

Dofinansowanie w przypadku spadku obrotów przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną, niezatrudniającemu pracowników o:

a) co najmniej 30% – może być przyznane w wysokości 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę miesięcznie,

b) co najmniej 50% – może być przyznane w wysokości 70% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę miesięcznie,

c) co najmniej 80% – może być przyznane w wysokości 90% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę miesięcznie.

Dofinansowanie, o którym mowa powyżej jest wypłacane jednorazowo, a przedsiębiorca jest obowiązany do prowadzenia działalności gospodarczej przez okres, na który przyznane zostało dofinansowanie oraz, po zakończeniu dofinansowania, przez okres równy temu okresowi. 

Dofinansowanie przez starostę przysługuje przez okres nie dłuższy niż 3 miesięcy.

Rada Ministrów może, w celu przeciwdziałania skutkom gospodarczym COVID-19, w drodze rozporządzenia, przedłużyć okres, o którym mowa powyżej, mając na względzie okres obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz skutki nimi wywołane

3. Świadczenie postojowe  

Świadczenie postojowe przysługuje przebywającej legalnie na terytorium Polski osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą lub wykonującej umowę agencyjną, umowę zlecenia, bądź inną umowę o świadczenie usług, gdy w następstwie wystąpienia COVID-19 doszło do przestoju w prowadzeniu działalności, odpowiednio przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą albo przez zleceniodawcę lub zamawiającego, z którymi została zawarta umowa cywilnoprawna, trwającego nieprzerwanie  co najmniej 30 dni kalendarzowych przed miesiącem, w którym złożony został wniosek o świadczenie postojowe.

Prawo do świadczenia przysługuje:

a) osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą, jeżeli:

– nie zawiesiła prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej oraz jeżeli przychód z prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o świadczenie postojowe był o co najmniej 15% niższy od przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym ten miesiąc i nie był wyższy od 300% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej;

– zawiesiła prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej po dniu 31 stycznia 2020 r. oraz przychód z prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, nie był wyższy od 300% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej w 2020 r.

b) osobie wykonującej umowę cywilnoprawną, jeżeli:

– umowa cywilnoprawna została zawarta nie później niż w dniu 1 lutego 2020 r.;

– wynagrodzenie z tytułu wykonywania umowy cywilnoprawnej wynosi nie mniej niż 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w 2020 r.

Świadczenie przysługuje jednorazowo w wysokości 80% minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w roku 2020. W przypadku gdy suma przychodów z umów cywilnoprawnych w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskana w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe wynosi mniej niż 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w 2020 r. świadczenie postojowe przysługuje w wysokości sumy wynagrodzeń z tytułu wykonywania tych umów cywilnoprawnych.

Natomiast przedsiębiorcy, którzy płacą podatek w formie karty podatkowej i korzystają ze zwolnienia z podatku VAT, będą mieli prawo do świadczenia postojowego w wysokości 50% najniższego wynagrodzenia obowiązującego w roku 2020 bez względu na uzyskane wpływy. 

W drodze wyjątku Rada Ministrów w drodze rozporządzenia może przyznać świadczenie postojowe po raz drugi. 

Ustalenie prawa do świadczenia postojowego następuje na wniosek osoby uprawnionej składany do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Świadczenie postojowe finansowane jest z Funduszu Pracy, jest zwolnione z podatku dochodowego i nie jest oskładkowane oraz jest wypłacane na wniosek uprawnionego, składany do ZUS.

4. Uelastycznienie czasu pracy i stosowanie mniej korzystnych warunków zatrudnienia

U pracodawcy, u którego wystąpił spadek obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia COVID-19 i który nie zalega z zobowiązaniami podatkowymi, składkami na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Pracy lub Fundusz Solidarnościowy (na III kwartał 2019 r. – ale przesłanki zwolnienia z wymogu – dec. US lub umowa z ZUS lub plan spłaty)., dopuszczalne jest:

1) ograniczenie nieprzerwanego odpoczynku – do nie mniej niż 8 godzin, i nieprzerwanego odpoczynku, do nie mniej niż 32 godzin, obejmujących co najmniej 8 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego; pracownikowi przysługuje równoważny okres odpoczynku w wymiarze różnicy między 11 godzinami a liczbą godzin krótszego wykorzystanego przez pracownika okresu odpoczynku; równoważnego okresu odpoczynku pracodawca udziela pracownikowi w okresie nie dłuższym niż 8 tygodni.

2) zawarcie porozumienia o wprowadzeniu systemu równoważnego czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 12 miesięcy. Przedłużony dobowy wymiar czasu pracy jest równoważony krótszym dobowym wymiarem czasu pracy w niektórych dniach lub dniami wolnymi od pracy;

3) zawarcie porozumienia o stosowaniu mniej korzystnych warunków zatrudnienia pracowników niż wynikające z umów o pracę zawartych z tymi pracownikami, w zakresie i przez czas ustalone w porozumieniu.

Porozumienie, o których mowa powyżej zawiera pracodawca oraz zakładowe organizacje związkowe albo przedstawiciele pracowników, wyłonieni w trybie przyjętym u danego pracodawcy – jeżeli u pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa.

5. Badania lekarskie

Zawieszenie obowiązku poddania się przez pracownika okresowym badaniom lekarskim oraz ich przeprowadzenie nie później niż w ciągu 60 dni po zakończeniu stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii.

W przypadku braku dostępności do lekarza uprawnionego do przeprowadzenia badania wstępnego lub kontrolnego, badanie takie może przeprowadzić i wydać odpowiednie orzeczenie lekarskie inny lekarz. Takie orzeczenie utraci moc w ciągu 30 dni po zakończeniu stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii.

6. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy

Dodanie nowych uprawnionych do dodatkowego zasiłku opiekuńczego w postaci:

a) osoby sprawującej bezpośrednią opiekę nad osobami niepełnosprawnymi (dziećmi i dorosłymi) w przypadku zamknięcia placówek, do których uczęszczają osoby niepełnosprawne,

b) osobie będącej rolnikiem ubezpieczonym w KRUS sprawującej opiekę nad dzieckiem lub osobą niepełnosprawną (w wysokości 1/30 z kwoty emerytury podstawowej za każdy dzień) w przypadku zamknięcia placówek, do których uczęszczają,

Uprawnienie Rady Ministrów do określenia w drodze rozporządzenia dłuższego (niż ustawowe 14 dni) okresu pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego, biorąc pod uwagę okres na jaki zostały zamknięte placówki osób podlegających opiece.